Ağrı
Ağrı kanserli kişilerde yaygın görülen bir semptomdur. Tanı zamanında kişilerin %30- 40’ında ağrı mevcuttur. Kanserin yayılması durumunda kişilerin %65-85’inde ağrı vardır ve kanser ağrılarının yaklaşık %95’i başarı ile tedavi edilebilir. Ağrı kanserin yorgunluk, güçsüzlük, nefes darlığı, bulantı, konstipasyon, uyku bozukluğu, depresyon, anksiyete ve mental konfüzyon (akıl/zihin karışıklığı) gibi diğer bulgularının daha kötüleşmesine neden olabilir.
Bununla birlikte, kanseri olan kişilerin bazıları sağlık hizmeti ekipleri ile semptomlarını paylaşmadıklarından ya da ağrı giderici olarak kullanılan ilaçlar hakkında kaygıları olduğundan ağrı giderici stratejilerden yarar göremez. Doktorunuz ya da hemşireniz ile ağrınız hakkında konuşmanız önemlidir; ağrınızın giderilmesi için bir plan geliştirebilirler.
Nedenleri Ağrı tümörün kendisinden ya da kanser tedavisinin sonucu olarak ortaya çıkabilir.
Tümör. Bir tümör büyür ve kemik ya da diğer organlara yayılırsa, sinirlere baskı yapıp onlara hasar verebilir ve ağrıya neden olur. Kanser omuriliğe yayılır ya da omurilik çevresinde büyürse, omuriliğin sıkışmasına neden olarak şiddetli ağrıya ve tedavi edilmezse paraliziye yol açabilir. Cerrahi. Kanser cerrahisine bağlı ağrının ortaya çıkması normaldir. Ağrıların çoğu kısa bir sürede geçer fakat bazı insanlar kalıcı sinir hasarı nedeniyle aylar hatta yıllarca ağrı çekebilir. Radyasyon tedavisi. Ağrı radyasyon tedavisi sonrası gelişebilir ve kendiliğinden geçebilir. Özellikle göğüs, meme ya da omuriliğe uygulanan radyasyon tedavisinden aylar ya da yıllar sonra da ağrı gelişebilir.
Kemoterapi. Bazı kemoterapiler el ve ayak parmaklarında hissizlik ile birlikte ağrıya neden olabilir. Genellikle bu ağrı tedavinin bitmesi ile sona erer fakat bazen hasar kalıcı olabilir.
Tanı
Ağrınızı en iyi siz bilirsiniz. Ağrı tedavisinde doktorun işi sizi dinlemek, size inanmak, bir çözüm sunmak ve ağrı sürdüğü sürece bu süreci tekrarlamaktır. Doktorunuz size ağrınız hakkında aşağıdaki soruları sorabilir:
· Nerede hissediliyor
· Ağrı ne zaman başlıyor ve kesiliyor
· Ne kadar sürüyor
· Ağrı ne kadar yoğun
Doktor 1 -10 arasında derecelendirilmiş bir ölçek ya da yanıcı, batıcı ya da zonklayıcı gibi ağrıyı tanımlamanıza yardımcı olacak sözcükler kullanarak ağrınızı tanımlamanızı isteyebilir.
Ağrı yönetimi
Doktorlar ağrıyı birkaç yol ile tedavi edebilir:
· Ağrı kaynağını düzelterek; tümörü tedavi etmek ya da inflamasyonu azaltmak gibi
· Genellikle ağrı kesici ilaçlarla ağrı algısının değişmesini sağlayarak
· Spinal tedavi ya da sinir blokajı ile ağrı sinyallerinin beyine gitmesini engelleyerek
Ağrı kaynağı ve kişinin sağlık durumuna bağlı olarak ilaç ve tedavi yollarına ilişkin birçok farklı kombinasyon mevcuttur. Genellikle doktorlar ağrıların çoğunu nasıl tedavi edeceklerini çoğu zaman bilir. Bazen, daha yoğun ağrıların tedavi yönetiminde hastalara yardımcı olacak bir kaynak olarak ağrı ve palyatif bakım uzmanları (kanserli bir kişinin fiziksel, ruhsal, psikolojik ve sosyal gereksinimlerine yanıt veren uzmanlar) mevcuttur.
Ağrı ilaçları
ASCO Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ-World Health Organization (WHO)) tarafından geliştirilmiş ağrı basamak tedavisinin kullanılmasını önermektedir. Bu sistem kullanılarak, hafif - orta derece arasındaki ağrı hafif ağrı kesicilerle (analjezikler) tedavi edilir, ağrı derecesi orta ya da şiddetli hale geldiğinde morfin gibi opioid ilaçlar kullanılır. Ağrı ilaçları ilaca ve hastanın genel durumuna bağlı olarak çeşitli yollarla verilebilir:
· Ağızdan (oral)
· Dilaltı ya da yanak içi
· Deri altı
· Toplardamar içine (intravenöz ya da IV)
· Omurga içine ya da omurga çevresine
· Rektumdan
Sıklıkla doktorlar hastalara hasta kontrollü analjezi (PCA) adı verilen ve hastaların ilaç salınımını kontrol edebildikleri bir araç verecektir. Ağrı ilaçları düzenli alınan ağrı ilaçları sırasında aniden şiddetlenen ağrı ( atak ağrısı adı verilen) için uygun "kurtarma" dozları ile birlikte genellikle saat dikkate alınarak verilir.
Yan etkiler
Özellikle opiyatlar olmak üzere ağrı ilaçları konstipasyon, bulantı, uyuşukluk, konfüzyon ya da halüsinasyona neden olabilir. Birçok yan etki diğer ilaçlarla önlenebilir (konstipasyon gibi) ya da tedavi edilebilir. Bazı durumlarda doktor bu yan etkileri en aza indirmek için ilacı başka bir ilaç ile değiştirebilir.
İlaçsız ağrı tedavisi yönetimi
Birçok kişi ilaçların yanında diğer yöntemleri ağrı kontrolüne yardımcı olduğunu düşünmektedir. Doktorunuz ağrınızın tedavisinde birden fazla yöntem kullanarak size yardımcı olabilir. Doktorunuzla daha önce size iyi gelen yöntemler hakkında konuşmalısınız.
· Fizik tedavi ya da meşguliyet tedavisi protez, atel ya da askı gibi araçları kullanırken duyacağınız ağrıyı gidermekte yardımcı olabilir.
· Gevşeme, dikkati başka tarafa yönlendirme, hipnoz ya da biyolojik geri bildirim (insanların kalp atımı gibi vücut yanıtlarını kontrol etmek için zihinlerini kullandıkları bir yöntem)
· Beslenme desteği
· Akupunktur
Doktorunuz ya da bir ağrı uzmanı ağrı kontrolüne ilişkin bu yöntemler hakkında daha fazla bilgi edinmenize yardımcı olabilir.
|